การยิ้มที่แท้จริง (Real smile , duchenne smile) เป็นภาษากายที่สื่อถึงความสุข (Happiness) ถ้าใครยิ้มที่ครบองค์ประกอบตามกายภาพก็จะสื่อความหมายว่าเจ้าตัวกำลังมีความสุขในช่วงขณะนั้น
- ทั้งนี้ ถ้าเราพบคนหนึ่งกำลังยิ้มอย่างมีความสุขหลังจากที่เขาเห็นเหตุการณ์รถชนและมีคนเสียชีวิตละ ?
- หรือดูข่าวทีวีและมีข่าวภัยพิบัติมีผู้เสียชีวิตเยอะ และเขาดูไปก็ยิ้มไป
- คุณจะรู้สึกยังไงกับคนๆนั้น ?
- ถ้าเป็นตามที่ระบุข้างบน เราจะต้องคึดให้ลึกว่าทำไมเขายิ้มแบบนั้น และในใจเขาคิดอะไร ?
ในหลายครั้งการยิ้มอย่างมีความสุขนี้อาจเกิดขึ้นกับคนที่กระทำความผิดก็ได้ (Duping delight) เพราะเจ้าตัวอาจจะมีความสุขกับความผิดที่ตนได้ก่อ หรือ มีความสุขที่เห็นผู้อื่นเดือดร้อน ร้อนรนหรือเสียใจ หรือรู้สึกสนุกและตื่นเต้นกับการทำสิ่งที่ผิดกฎหมายและศีลธรรม
เพราะฉะนั้นคำว่า “ความสุข” ไม่ได้มีความหมายเชิงบวกในทุกกรณีมันขึ้นอยู่กับว่า “ทำอะไร หรือ คิดอะไร แล้วถึงมีความสุข”
ความรู้สึกนึกคิดของอาชญากรหลายครั้งไม่ตรงไปตรงมาเหมือนบุคคลปกติทั่วไป และเราจะใช้วิธีคิดในแง่มุมเดียวกันไม่ได้ อาชญากรจะมีชุดความคิดเฉพาะของเขา (Mindset) และการให้คุณค่าของที่เขาสร้างขึ้นเองอย่างที่อธิบายไม่ได้ด้วยตรรกะของคนในสังคมทั่วไป
เช่น ในกรณีสมคิด พุ่มพวง เขาไม่ได้รู้สึกเสียใจใดๆกับเหยื่อที่ตนได้ลงมือฆาตกรรม และยังบอกอีกว่าเขาได้กระทำสิ่งที่ถูกต้องแล้วเพราะคนเหล่านั้นสมควรตาย
จุดที่เราสามารถสังเกตและเอาไปสอนลูกสอนหลานได้ คือรอยยิ้มที่ผิดบริบท (Smiling out of context) คือรอยยิ้มของใครบางคนในสถานการณ์ที่ควรแสดงความเสียใจ เศร้าสร้อยหรือ ตกใจ แต่กลับยิ้มอย่างมีความสุข เพราะมันสะท้อนได้ว่าเจ้าตัวอาจจะมีทัศนคติและความคิดอะไรบางอย่างที่ไม่เหมือนคนทั่วไป
ทั้งนี้ ไม่ใช่ทุกรอยยิ้มที่ผิดบริบทจะแปลว่าคนๆนั้นจะเป็นคนผิดปกติ แต่เป็นหนึ่งในหลายภาษากายที่สามารถสังเกตได้ง่าย
ในภาพ คุณสมคิด พุ่มพวง ถูกจับกุมในข้อหาฆาตกรรม และถูกนำออกมาจากห้องขังเพื่อสอบปากคำเพิ่ม และนี่คือสีหน้าของเขาเมื่อพบนักข่าวและผู้คนที่ยืนอยู่รอบๆ สภ.กระนวน จ.ขอนแก่น จะเห็นว่าเจ้าตัวยังสามารถยิ้มได้แม้ในสถานการณ์ที่ตรึงเครียด มีผู้คนนับร้อยมารอรุมประชาทัณฑ์และด่าทออย่างรุนแรง
อันนี้เป็นตัวอย่างอีกเคสของอาชญากรที่ยังเป็นแค่วัยรุ่นได้ฆ่านักเรียนมัธยมปลายคนหนึ่งโดยการใช้ปืนยิงที่หัว ระหว่างที่มารดาของผู้เสียชีวิตกำลังขึ้นพูดให้การในศาล เขานั่งอยู่ในคอกโดยลูบมือและแสยะยิ้ม (Smig smile) ดังภาพ มันสะท้อนได้ชัดเจนว่าเขาไม่มีความรู้สึกเสียใจหรือละอายในสิ่งที่ตัวเองทำลงไปแม้แต่น้อย (และศาลพิพากษาไม่ลดโทษ เพราะเห็นภาษากายที่น่าหมั่นใส้เช่นนี้)
กลุ่มคนพวกนี้เป็นกลุ่มคนที่น่ากลัว และมักมีอารมณ์และความคิดที่แตกต่างไปจากคนปกติทั่วไป การเรียนรู้ภาษากายก็จะช่วยให้เราสามารถสังเกตรายละเอียดและตั้งคำถามถึงสิ่งที่พบเห็นได้ลึกขึ้นกว่าคนทั่วไปมอง และช่วยให้เราหลีกหนีและเอาตัวรอดจะบุคคลบางกลุ่มที่อันตราย
ขอให้สนุกกับการเรียนรู้นะครับ
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
ไม่ได้รู้สึกผิดใดๆ กระทำความผิดซ้ำซาก น่าจะใช้ความรู้พวกนี้มาตัดสินโทษให้กับอาชญากรด้วยนะครับ อย่างของไทย ก็ลดหย่อนผ่อนโทษ ปล่อยออกมาตามวาระ ไม่เห็นจะใช้หลักจิตวิทยาตรวจสอบนักโทษเลย ว่าพร้อมที่จะกลับสุ่สังคมได้จริงหรือยัง
เห็นด้วยครับ บางคนไม่เหมาะจริงๆที่จะกลับมาสู่สังคม เพราะไม่ได้รู้สึกผิด และพร้อมจะกระทำความผิดซ้ำซาก แต่ก็เข้าใจสภาวะคนล้นคุกและการทำงานแบบ overload ของเจ้าหน้าที่รัฐ ยังเป็นปัญหาที่แก้ยากอยู่ครับ