ประเทศไทยติดอันดับปัญหาคอรัปชั่นระดับโลกและยังไม่มีท่าทีว่าจะดีขึ้นในหลายปีที่ผ่านมา (ลิงก์) ในช่วงรัฐบาลที่ผ่านมาก็ได้ฝ่ายค้าน (พรรคก้าวไกล) เป็นกำลังหลักที่ค้านและเปิดโปงพฤติกรรมการคอรัปชั่นของทั้งรัฐบาลและข้าราชการ รวมถึงข่าวล่าสุด ส่วนสติกเกอร์ทางหลวง ในยุคที่ พล.ต.ต.เอกราช ลิ้มสังกาศ เป็นผู้บังคับการตำรวจทางหลวง
VDO นี้เป็นแถลงข่าวของกรมตำรวจ และมีภาษากายที่น่าสนใจเอามาเรียนรู้กันครับ
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
ประเด็นเรื่อง Baseline ของบุคคลใน VDO
อีกจุดหนึ่งที่ผมอยากวิเคราะห์ก่อนที่จะพูดถึงภาษากายที่ปรากฎใน VDO คือบุคลิกพื้นฐานของ พล.ต.ต.เอกราช ลิ้มสังกาศ (ซึ่งในบางครั้งผมเหมารวมเป็นคำกว้าง ๆ ว่า Baseline behavior) ซึ่งเท่าที่สังเกตใน VDO นี้ท่านจะเป็นคนที่มีบุคลิกที่นิ่ง โทนเสียงสม่ำเสมอ และสีหน้าเรียบเฉย (Blank facial expression) ใช้คำพูดที่สุภาพ ไม่รุนแรง ไม่แสดงอารมณ์ลบเจือปนระหว่างที่สื่อสาร
ภาพลักษณ์แนวนี้คนส่วนใหญ่มักตีความถึงการเป็นคนที่บริสุทธิ์ สุจริต ตรงไปตรงมา และน่าเชื่อถือ เมื่อเทียบกับบุคลิกอื่น ๆ เช่น คนที่พูดจาวกวน พูดด้วยน้ำเสียงที่มีอารมณ์ แดกดัน พูดไม่สุภาพ ก้าวร้าว หยิ่ง และคนที่มักมีท่าทางหลุกหลิก ตื่นเต้น เป็นต้น Ref : Bacharach, M., & Gambetta, D. (2001)
ภาษากายที่ปรากฎ
ช่วงแถลงข่าวในนาที 1:46 นักข่าวถามว่า “จากเหตุการณ์ เป็นการเปิดช่องให้เสนอผลประโยชน์(*)กับเจ้าหน้าที่ ใช่ไหม”
พบการเกาใบหน้า ซึ่งเป็น adaptor (มืออารมณ์) เป็นการเคลื่อนไหวของมือเพื่อทำอะไรบางอย่างที่ขัดบริบทและไม่มีความหมายในการสื่อสารโดยตรง อธิบายว่าเป็น Anxiety in Deception คือตื่นเต้นเพราะกำลังทำหรือคิดในสิ่งที่ผิด จะพบได้ในหลายสถานการณ์ เช่น การโกหก ปกปิดความจริง พูดเท็จ หรือ แม้แต่พูด/คิดความจริงแต่เป็นสิ่งที่ไม่ดี ทั้งนี้ต้องแยกกับอาการคันทางกายภาพ เช่น คัน ผื่นแพ้ ยุงกัด เป็นต้น
Facial touching ในลักษณะเกาจมูกที่สัมพันธ์กับอารมณ์จะไม่เกี่ยวข้องใด ๆ กับความรู้สึกคันทางกายภาพ แต่เกิดจากสภาวะอารมณ์ที่เปลี่ยนไปในสถานการณ์นั้น ทั้งนี้การเกาใบหน้ามักจะถูกโต้แย้งจากคนที่ไม่ได้เข้าใจหรือไม่ได้ศึกษาภาษากายว่าเป็นการวิเคราะห์ที่ไม่น่าเชื่อถือ หรือไปสร้างความเข้าใจผิดเพราะไม่สามารถแยกจากการเกาเพราะคัน จึงทำให้เป็นภาษากายที่สังคมไม่ได้ความสำคัญและไม่สนใจ
“ปัจจุบันนี้เรายังไม่มีข้อมูล(*) หรือยังไม่มีการดำเนินคดีกับผู้หนึ่งผู้ใด”
จะพบการหลับตาไปขณะหนึ่ง (Prolong eye closure) ซึ่งเป็นการหลบตาอย่างหนึ่ง แสดงถึงความไม่ชอบ และกลัว เพราะธรรมชาติคนเราจะหลีกเลี่ยงที่จะมองในสิ่งที่กลัว หรือ ไม่ชอบ เพราะการมองหรือจ้องในขณะนั้นจะเป็นการเพิ่มความเครียดให้สูงขึ้นและกดดันตัวเองยิ่งขึ้น
Prolong eye closure พบได้ในหลายสถานการณ์ เช่น กำลังปิดบังความจริง พูดเท็จ หรือ กล่าวความจริงไม่ครบ ทั้งนี้คนที่อยู่ในอาการตื่นเต้นแต่พูดความจริงก็พบได้เช่นกัน
และที่น่าสนใจคือภาษากายนี้ปรากฎออกมาตรงกับประโยคคำพูดสำคัญคือ “ไม่มีข้อมูล”
สรุป
ภาษากายและคำพูดที่ขัดแย้งทำให้สิ่งที่พูดมีน้ำหนักและความน่าเชื่อถือลดน้อยลง เพราะภาษากายคือภาพสะท้อนของความรู้สึกและเจตนาในขณะนั้น เคสนี้จึงเป็นอีกบทเรียนท่าน่าเรียนรู้ครับ
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
