คุณกิตติศักดิ์ รัตนวราหะ ผู้ทรงเกียรติสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ที่ล่าสุดมีข่าวมากมายทั้งความเห็นทางการเมืองที่แสดงความแข็งขันไม่ต้องการให้พรรคก้าวไกลเป็นรัฐบาล การแจ้งกับสื่อมวลชนว่าตนเองทำงานเพื่อตอบแทนบุญคุณคุณประยุทธ์ จันทร์โอชาที่กรุณามอบตำแหน่ง สว. ให้กับเขา และยังมีคดีส่วนตัวในประเด็นคดีบุกวัดบางคลาน ที่ตนเองต้องไปรับทราบข้อกล่าวหาถึงโรงพัก จึงเป็น สว. ที่มีข่าวหลายรูปแบบทยอยนำเสนอออกมา
ในรายการนี้ของคุณสรยุทธมีช่วงหนึ่งที่ได้เชิญคุณกิตติศักดิ์มาร่วมรายการเพื่อออกความเห็นด้านการเมืองและมีประเด็นทางภาษากายใน VDO นี้ที่น่าเรียนรู้
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
ช่วงเวลา 1:16:07 ถึง 1:16:09 หลังจากที่คุณกิตติศักดิ์ยกมือไหว้ และพูดว่า “ด้วยความเคารพท่านผู้ว่าฯ นะครับ…” จะพบ cluster of body language ดังต่อไปนี้
- หลังพูดคำว่า “นะครับ” พบลิ้นงู เป็นภาษากายมักพบบ่อยเวลากำลังคิดหรือกำลังพูดในสิ่งที่ตนคิดว่าไม่ดี และมักสัมพันธ์และพบได้บ่อยในคนที่กำลังโกหก ปิดบัง หรือเล่าความจริงที่บิดเบือน เติมแต่ง (ซึ่งล้วนก็เข้าข่ายโกหก) หรือการพูดความจริงแต่เป็นสิ่งที่ตนเองหรือผู้อื่นทำเรื่องที่ไม่ดีเอาไว้ (Deception) ทั้งนี้ต้องแยกแยะให้ออกกับการเลียริมฝีปากเพราะปากแห้ง ทั้งนี้หลายคนมักจะวิเคราะห์ผิดว่า ลิ้นงู = โกหก ซึ่งผมไม่แนะนำให้วิเคราะห์ภาษากายแบบนั้น แต่จะต้องดูองค์ประกอบอื่นผสมไปด้วยโดยเฉพาะการวิเคราะห์เป็น Cluster หลายครั้งลิ้นงูไม่ได้แปลว่าโกหกโดยตรงเสมอไป
- พบใช้มือทั้งสองข้างจัดสูท เป็น มืออารมณ์ (adaptor) ในส่วนนี้อาจเป็นมืออารมณ์ที่ต้องการปรับสภาวะจิตใจจากกังวลขึ้นมาให้อยู่ในสภาวะปกติ (Alpha upright) แต่อาจเป็นทางกายภาพที่แค่ต้องการจัดสูทให้เรียบร้อยเท่านั้น
- แขนทั้งสองข้างแนบลำตัว
- มือทั้งสองข้างอยู่ระดับตำ่กว่าโต๊ะ / ใต้โต๊ะ
เฉพาะช่วงต้นรายการจะพบว่าเขามีลักษณะที่เหมือนประหม่าและขาดความมั่นใจ
นอกจากนั้นช่วงก่อนที่จะพูด คุณสรยุทธพูดนำว่า “เอาว่ามาเลย ส่วนตัวว่ายังไง” จะได้ยินเสียงคุณกิตติศักดิ์ ถอนหายใจดังๆ หนึ่งครั้ง
ช่วง 1:16:21 เป็นช่วงที่พูดว่า “เป็นความเห็นของ สว.กิตติศักดิ์ คนเดียวเท่านั้น” ก็แสดงลิ้นงูออกมา เป็นภาษากายที่ได้อธิบายมาในข้างต้น
ช่วง 1:16:30 พูดว่า “รัฐบาลแห่งชาติ คงเป็นไปไม่ได้” พบ facial expression ของ Fear หรือ ความกลัว เป็นผลของการหดตัวของกล้ามเนื้อ Risorius และพบการกัดฟันจนกล้ามเนื้อบริเวณกรามที่ชื่อ masseter ปูดออกจนเห็นได้ชัด มามีความกดดันพร้อมกับการกลืนน้ำลาย
จังหวะ 1:17:14 หลังจากที่คุณกิตติศักดิ์ บอกว่าไม่เลือกคุณพิธาสองล้านเปอร์เซ็นต์ คุณสรยุทธถามต่อว่าแล้ว สว. ส่วนใหญ่คิดแบบเดียวกันหรือไม่ จะพบคุณสรยุทธจะพบลิ้นงู เป็นภาษากายที่ผมได้อธิบายไปในข้างต้น
นาที 1:17:26 คุณกิตติศักดิ์ อธิบายว่า “มีเหตุผลที่ทำไม สว. กิตติศักดิ์ ไม่เลือกคุณพิธา เป็นนายก” จะพบลิ้นงู
นาที 1:17:37 ช่วงที่ตอบว่า “บ้านเมืองจะลุกเป็นไฟ ยืนยัน”
พบการเม้มปากในลักษณะ lips compression มักสัมพันธ์กับสภาวะอารมณ์ได้หลายอย่างอาทิ
- ความตื่นเต้นและความเครียด
- ความโกรธ และความกลัว
- การปฎิเสธ การไม่ยอมรับ
- บางกรณีถ้ากำลังเพ่ง หรือ ตั้งใจทำอะไรอย่างมีสมาธิสูง ก็จะพบได้เช่นกัน พวกนักสนุกเกอร์ก็ทำท่านี้บ่อยเวลาเล็ง
การเม้มปากจะพบร่วมกับการกัดฟันเสมอ จึงทำให้เห็นรอยปูดของ masseter ได้ชัด และนอกจากนั้นในจังหวะนี้ อัตราการกระพริบตาของคุณกิตติศักดิ์ ก็สูงขึ้นด้วย
จังหวะ 1:17:43 จะมี dead space ขึ้น (จู่ ๆ ก็เงียบไป) ราว 2 วินาทีครึ่ง หลังจากพูดคำว่า “การที่คุณพิธา…..” พร้อมกับเหล่ไปทางคุณสรยุทธ
ในจังหวะนี้ผมคิดว่าคุณกิตติศักดิ์น่าจะจำนามสกุลของคุณพิธาไม่ได้ ก็เลยเกิดอาการเหวอไป การเหล่มองมาที่คุณสรยุทธเป็นการขอ “ตัวช่วย” แต่คุณสรยุทธ์ก็ไม่ได้ตอบ หรือ ช่วยอะไรให้ แต่สุดท้ายคุณกิตติศักดิ์ก็ด้นต่อด้วยตนเอง
1:17:57 “ตรงนี้นะ อืม.(*)..ผมพูดได้ไม่หมดหรอกนะ”
จะพบการกลืนน้ำลายก้อนใหญ่ (Hard swallowing) การกลืนน้ำลายก้อนใหญ่ (Hard swallowing) มักพบเวลามีอาการตื่นเต้น เครียด และหวาดกลัว และจะชัดเจนและถี่มากยิ่งขึ้นตามความรุนแรงของอารมณ์ สามารถอธิบายจากการร่างกายจะลดการทำงานของระบบย่อยอาหารทำให้ลดการหลั่งน้ำลายและน้ำย่อย น้ำลายจะเหนียวและข้นทำให้ต้องพยายามกลืนน้ำลายจนเห็นการเคลื่อนไหวของลูกกระเดือกที่ลำคออย่างชัดเจน พร้อมกับกล้ามเนื้อบริเวณคอจะมีการหดเกร็งกว่าในสภาวะปกติ ทั้งนี้จะต้องแยกออกจากความผิดปกติที่เรียกว่าภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia)
ช่วง 1:18:01 ตอนพูดว่า “ขณะนี้กระแสที่ (*) จงรักภักดี ใน ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ เนี่ย (**) พร้อมมาก…พร้อมที่จะเข้ากรุงเทพ (***)”
ตอน (*) จะพบลิ้นงูอีกครั้ง ถึงตอนนี้สังเกตได้ว่าคุณกิตติศักดิ์ มีภาษากายของ “ลิ้นงู” หลายต่อหลายครั้ง ส่วน (**) จะพบการกลืนน้ำลายก้อนใหญ่ (Hard swallowing) อีกครั้ง ส่วน (***) จะพบการเม้มปากแบบ Lips compression แต่ในระดับที่น้อยกว่าช่วงต้น
จังหวะ 1:18:29 ตอนที่คุณกิตติศักดิ์บอกว่าจะมีการนองเลือดของคนไทยด้วยกัน คือไทยฆ่า คะ* ไทย ครับ
จังหวะนี้คุณกิตติศักดิ์เกือบจะพูดผิดจาก ไทยฆ่าไทย เป็น ไทยฆ่าใคร เพราะหลุดออกเสียง ค.ควาย ออกมา
การพูด ผิดๆ ถูกๆ โดยเฉพาะคำที่มีความสำคัญ บ่งบอกได้หลายอย่าง เช่น ไม่มั่นใจในสิ่งที่พูด ตื่นเต้น ในหัวกำลังคิดอย่างอื่นอยู่ ไม่มีสมาธิหรือไม่ได้จดจ่อ หรือกำลังโกหกอยู่ Sigmund Freud เรียกลักษณะนี้ว่า Slip of the tongue คำไทยๆ ที่มีความหมายคล้ายคลึงคือ “หลุดปาก”
และหลังจากที่คุณกิติศักดิ์ พูดเสร็จ จะพบสีหน้าของคุณศิธา เป็น contempt มีการยักคิ้วและยักไหล่ (Shoulder shrug) ตรงนี้เห็นได้ชัดว่านอกจากคุณศิธาจะไม่เชื่อแล้วยังมีความขบขันต่อสิ่งที่ได้ยิน
จังหวะ 1:18:36 หลังจากบอกว่าจะมีคนไทยฆ่ากันเอง และคุณสรยุทธถามย้ำว่า “ไปไกลไปไหม ไทยฆ่าไทยเลยหรือ” คุณกิตติรัตน์แสดงสีหน้ากลัวออกมา (Facial expression of Fear) เป็นไปได้ว่าเริ่มกังวลกับสิ่งที่ตัวเองเพิ่งพูดออกไป
1:19:18 ตอนที่พูดว่า การแตะ 112 จะทำให้ความขัดแย้งของคนไทยกลับมารุนแรง จะพบภาษากายดังนี้
- ก้มหน้าหลบตา (Diminished eye contact)
- กลืนน้ำลายก้อนใหญ่ (hard swallowing)
- เม้มปาก (Lips compression)
ส่วนผู้ร่วมรายการข้าง ๆ ทำภาษากายเดียวกันคือการชันคางแล้วใช้มือปิดปาก ซึ่งเป็นภาษากายที่พบบ่อยเมื่อรู้สึกไม่เปิดใจเชื่อ หรือคิดแบบตั้งแง่ตั้งข้อสงสัยของสิ่งที่กำลังฟัง ภาพนี้สวยมากเพราะทั้งสองคนทำท่าเดียวกันเลย
จังหวะ 1:25:18 เป็นช่วงที่คุณกิตติศักดิ์เข้าใจผิดว่าคุณศิธาได้รับเลือกเป็น สส. มีภาษากายของ Lateral jaw movement เป็น Facial expression ของ Regret
นาที 1:26:58 ตอนพูดว่าจะมีนักการเมืองต้องหอบเสื้อผ้าหนีไปต่างประเทศ พูดเสร็จแล้วก็กลืนน้ำลายก้อนใหญ่ (hard swallowing). เป็นภาษากายที่ได้อธิบายไปแล้ว และถ้าสังเกตที่นิ้วโป้งที่มือกุมไว้บนโต๊ะจะขยับแบบถูไปมาไม่หยุดเป็น Pacifying bahavior แสดงถึงความตื่นเต้นและกำลังปลอบขวัญตัวเองอยู่
นาที 1:27:11 คุณสรยุทธถามประเด็นเดิม คุณกิตติศักดิ์ย้ำว่า จะมีนักการเมืองหอบเสื่อผืนหมอนใบไปต่างประเทศอีก ก็มี Hard swallowing อีกครั้งและชัดมากกว่าครั้งก่อน ๆ
ถัดมาถึงช่วงที่คุณศิธาออกความเห็นบ้าง ช่วง 1:27:28 ถึง 1:28:42 คุณกิตติศักดิ์ ไม่สบตาอีกฝ่ายเลย แสดงลิ้นงู และเม้มปากสลับไปมาหลายครั้ง
สังเกตุได้ว่าจากทั้งหมดที่เราทะยอยศึกษา จะพบภาษากายเดิมๆ วนเวียนอยู่เช่นนี้
ช่วง 1:38:38 เป็นช่วงที่คุณสรยุทธและคุณศิธา ย้ำคำพูดของคุณกิตติศักดิ์ ว่าต้องตอบแทนบุญคุณของพลเอกประยุทธ์ เจ้าตัวหัวเราะออกมาและหน้าแดง (Blushing) เป็นลักษณะของความอาย (Embarassment)
ช่วง 1:40:18 ช่วงที่คุณศิธาบอกว่า สถิติที่เป็นที่ยอมรับทางสากล ประเทศไทยมีการคอรัปชั่นสูงขึ้นถึง 3 แสนกว่าล้าน พบคุณกิตติศักดิ์ แสดงภาษากายใน กลุ่ม Facial touching โดยเอานิ้วขึ้นมาเกาแก้ม เป็น adaptor ที่เรียกว่ามืออารมณ์ ซึ่งลักษณะนี้เป็น Anxiety in Deception ก็น่าสนใจว่าคุณกิตติศักดิ์ ทำไมต้องตื่นเต้นด้วยเมื่อพูดถึงการคอรัปชั่น
สรุป
ประเด็นที่คุณกิตติศักดิ์มานำเสนอเป็นหัวข้อที่รุนแรง แต่ภาษากายที่ปรากฎของเขาดูเบาบาง ขาดความหนัก และประเด็นต่างๆ ที่นำเสนอมาเมื่อพิจารณาจากภาษากายที่ควบคู่กันจะพบว่าขาดน้ำหนักจนทำให้ต้องตั้งข้อสงสัยถึงความน่าเชื่อถือ
ไม่ว่าจะเป็นลิ้นงูที่แสดงออกมาบ่อย ๆ การเม้มปากและกลืนน้ำลาย อารมณ์กลัวที่แสดงออกผ่านสีหน้าและมือที่ประสานไว้ที่โต๊ะตลอดเวลา เคสนี้จึงเป็นเคสที่ดีมาก ๆ ในแง่การเรียนรู้ภาษากาย
ขอให้สนุกกับการเรียนรู้
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
