คลิป VDO นี้เป็นส่วนหนึ่งของรายการ [LIVE] CareTalk x CareClubHouse : เมืองไทยหลังเลือกตั้ง ซึ่งจัดรายการโดยกลุ่ม CARE คิด เคลื่อน ไทย โดยแทบทุกครั้งที่จัดรายการจะมีคุณทักษิณ ชินวัตร มาร่วมสนทนาด้วยจนเสมือนเป็นรายการทีวีของคุณทักษิณก็ไม่ผิด
คลิปนี้ความน่าสนใจคือผู้ชมท่านหนึ่ง (ผู้ซึ่งใช้นามว่า น้อยหน่า – Noina) ได้เข้ามาถามคำถามและแสดงมุมมองของตัวเองสองประเด็นสำคัญ
- ไม่เห็นด้วยกับมุมมองของคุณทักษิณพูดว่าพรรคก้าวไกลได้จ้างกลุ่มคนมาเพื่อปั่นข่าวให้ตัวเอง (ในรายการใช้คำว่า ไอโอ)
- คุณน้อยหน่าได้ feedback ความรู้สึกต่อเหตุการณ์ข่าวของคุณ มนัสนันท์ หลีนวรัตน์ สส.เขตปทุมธานีล่าสุดของพรรคเพื่อไทยว่าเขารู้สึกเสียใจที่พรรคไม่ออกตัวช่วยอย่างที่ควร จนต้องเป็นตัว สส.เองที่ต้องรับหน้าเต็มๆ
และคลิปนี้คุณทักษิณก็มีภาษากายที่น่าสนใจแสดงออกมาให้เราศึกษากัน
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
นาที 0:18-0:36 ช่วงที่คุณน้อยหน่าพูดถึงเหตุการณ์ที่ สส.เพื่อไทยทำร้ายบุคคลอื่นจนสาหัสกะโหลกศีรษะยุบ และปล่อยให้เขาแถลงข่าวเอง คุณทักษิณแสดงภาษากายออกมาดังนี้
- ยกมือขวาขึ้นมาเช็ดจมูก การเช็ดจมูก เป็นหนึ่งในภาษากายกลุ่ม Facial touching ซึ่งสะท้อนถึงความตื่นเต้นเมื่อกำลังคิดในสิ่งที่ไม่ดี (Anxiety in Deception) จะพบได้ในหลายสถานการณ์ เช่น การโกหก ปกปิดความจริง พูดเท็จ หรือ แม้แต่พูด/คิดความจริงแต่เป็นสิ่งที่ไม่ดี
- กระพริบตาถี่ สัมพันธ์กับความตื่นเต้น (Anxiety) โดยคนเราจะกระพริบตาถี่และเร็วขึ้น 5-10 เท่าขึ้นไปเมื่ออยู่ในสภาวะตื่นเต้น
- ตลอดช่วงนี้ จะสังเกตสีหน้าร่วมกันระหว่าง Anger กับ Disgust สะท้อนว่ามีอารมณ์ที่โกรธและไม่ชอบในสิ่งที่คิดหรือกำลังรับฟังอยู่
นาทีที่ 0:38 ตอนที่คุณน้อยหน่าพูดว่า “รับไม่ได้” คุณทักษิณก็พูดแทรกขึ้นมาว่า “คุณจะไปรับได้ยังไงละ ก็คุณใส่เสื้อสีส้มเชียร์อยู่คุณจะไปรับได้ยังไงละ”
การพูดแทรกในลักษณะต้องการตอบโต้ของคุณทักษิณในจังหวะนี้ จะพบสีหน้าของการดูถูก เย้ยหยัน หรือ ด้อยค่า (Contenpt) สีหน้านี้มีเอกลักษณ์คือการยิ้มด้วยมุมปากหนึ่งข้าง เป็น asymmetry smile และการ Relax ของเปลือกตา
นาที 1:37 – 1:47 คุณทักษิณพูดตะกุกตะกัก (อย่างมาก) ว่า
“(*)เข้าใจ ฮะ เข้าใจ เพราะว่า เรื่องของ เรื่อง เรื่อง อ่า เรื่องของ อย่างเงี่ย มันก็ ไม่ (**)บางทีเราก็ไม่รู้ มันก็มุ้งใครมุ้งมัน อะเนอะ”
ในส่วนของภาษากายก็ตะกุกตะกัก โดยผมจะแยกภาษากายออกเป็นสองช่วง
ช่วงแรก คือตั้งแต่ (*) จะพบว่าคุณทักษิณดูลนลาน และมือไม้กวาดไปมาสะเปะสะปะ ส่วนนี้เรียกว่า มืออารมณ์ (Adaptor) คือมือที่เคลื่อนไหวไปเรื่อยเปื่อยไร้ความหมาย ไม่สัมพันธ์กับสิ่งที่พูด และจะแปรผันไปตามอารมณ์ที่เกิด
ตามภาพที่ผมเรียงมาให้ (ซ้ายบนไล่มาทางขวา) เริ่มตั้งแต่
- สะบัดมือมาจับใบหน้า
- ลูบใบหน้า
- ลูบลำคอ
- ทำท่าจะถอดกระดุม
- เล่นกับกระดุม จับกระดุมเสื้อ
- จับหน้าอก
จากเราในมุมของผู้สังเกตการณ์จะดูออกทันทีว่ามีความประดักประเดิดเป็นอย่างมาก เป็นสภาวะของความประหม่า ทำอะไรไม่ถูก จะเรียกว่าลนลานเลยก็ว่าได้
ช่วงที่สอง (**) เป็นจังหวะที่เจ้าตัวเริ่มที่จะควบคุมสติสัมปชัญญะได้ดีขึ้น มีการโน้มตัวมาทางด้านหน้า และประสานมือแบบนิ้วสานกัน (finger interlocking)
ทั้งนี้ในภาษากาย การวางมือในลักษณะนี้มีความหมายได้หลายอย่าง อาทิ
- เป็นการผ่อนความความเครียดและความกดดันในทางจิตใจ (Psychological relieve)
- การใช้ความคิด เช่น เวลาคิดแบบวิเคราะห์ กำลังประมวลความคิด หรือจินตนาการ
- เป็นการป้องกันตัวในทางจิตใจ (Psychological defensiveness) เพราะเกิดความรู้สึกกลัว หรือ ไม่ปลอดภัย
- เป็นมือประกอบแสดงการควบคุม (Control) หรือแสดงความจริงจังในสิ่งที่พูด
จะเห็นได้ว่าการกุมมือในลักษณะประสานนิ้ว (finger interlocking) มีความหมายที่ค่อนข้างกว้าง จึงเป็นภาษากายที่ไม่สามารถวิเคราะห์ได้โดยลำพัง และจำเป็นจะต้องอาศัยบริบทแวดล้อม และภาษากายอื่น ๆ มาวิเคราะห์ร่วมด้วยเสมอ
ซึ่งถ้าเราวิเคราะห์ร่วมกับ มืออารมณ์ชุดใหญ่ที่ผ่านมาอาจแปลว่าจังหวะนี้กำลังผ่อนความความเครียดและความกดดันในทางจิตใจ (psychological relieve) รวมกับต้องการควบคุม (Control)
ช่วงถัดมาที่พิธีกรพูดว่า “เราพูดกันในหลักการนะคุณน้อยหน่า เขาก็ยังได้ลงเลือกตั้งอยู่” คุณทักษิณ ยกแก้วน้ำขึ้นมาดื่ม
ในทางการกายภาพ การดื่มน้ำคงไม่มีอะไรมากกว่าหิวน้ำหรือปากแห้ง
แต่ในความหมายทางจิตวิทยาและภาษากาย เป็นมืออารมณ์ประเภทหนึ่ง เพราะการจับวัตถุ หรือจับสิ่งของเป็นกลไกเพื่อลดความเครียด ความกดดันและทำให้รู้สึกปลอดภัยมากขึ้น ในบางเคสอาจจะพบการยกแก้วขึ้นมาแล้ววางลงไปที่เดิม หรือทำท่าจะยกแล้ววางลง หรือ บางคนแค่ขยับย้ายตำแหน่งที่วาง
แก้วน้ำจึงเป็นอุปกรณ์ที่เจ้าตัวสามารถฉวยโอกาสดื่มน้ำในทีเดียวกัน
ในช่วงท้ายในนาที 2:29 คุณน้อยหน่าได้พูดเปิดใจช่วงท้ายว่า “เรากาเพื่อไทยทั้งสองใบนะ อยากจะบอกตรงนี้ไว้ด้วย และอยากจะบอกนิดนึงไว้ด้วย…” จะพบคุณทักษิณหลบตาในลักษณะ Prolong eye closure และมองไปในทิศล่างขวา มักสัมพันธ์การเกิดอารมณ์ลบ เช่น รู้สึกผิด หรือ ไม่มั่นใจ และพบได้บ่อยในกรณีที่โกหก หรือ ปกปิด ส่วนสีหน้าจะพบเป็น disgust คือเกลียดหรือไม่ชอบ โดยสังเกตจากกล้ามเนื้อ Depressor labii
สรุป
การโต้ตอบของคุณทักษิณกับผู้ร่วมรายการ (คุณ Noina – น้อยหน่า) ในครั้งนี้สร้างความเสียหายต่อภาพลักษณ์คุณทักษิณค่อนข้างมากมาก
เพราะคุณทักษิณเข้าใจผิดและรีบไปตัดสินว่าคุณน้อยหน่าว่าเป็นแฟนคลับพรรคก้าวไกล (จากการเห็นภาพ proflie ใส่ชุดกันหนาวสีส้ม) แสดงอารมณ์ที่ชัดเจนทั้งจากภาษากายและภาษาพูด ซึ่งพอคุณน้อยหน่ามาเฉลยว่าเขาเป็นแฟนคลับเพื่อไทย ทำให้คุณทักษิณเสียหายและหน้าแตกอย่างแรง
สำหรับคุณทักษิณในรอบไลฟ์ครั้งนี้ จะพบว่าเขาควบคุมอารมณ์ได้ไม่ดี จะพบทั้งการโต้ตอบ ตัดบท พูดแทรก เพื่อควบคุมการสนทนา ทำให้การสื่อสารทั้งภาษากายและภาษาพูดออกมาไม่น่าประทับใจ เป็นใครก็คงรู้สึกไม่ค่อยอยากคุยด้วย
และถ้ายังคงเป็นแบบนี้ แฟนคลับและผู้ติดตามก็อาจจะค่อย ๆ ถอดใจ และค่อย ๆ เลิกติดตามอย่างน่าเสียดาย
สวัสดีครับ
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
