คุณเศรษฐา ทวีสิน เป็นนักการเมืองใหม่ท่านหนึ่งที่มีประวัติการทำงานที่ดี หลายคนเชื่อว่ามีภาพลักษณ์ที่เหมาะสมที่จะมาเป็นนายกรัฐมนตรีคนต่อไป(มากกว่านายกรัฐมนตรีคนก่อน) ทั้งนี้พรรคเพื่อไทยก็ยังมีภาพลักษณ์ว่าเป็นพรรคการเมืองของ “คุณทักษิณ” อยู่เสมอ ประเด็นนี้ทางรายการ The Standard ก็ได้ถามตรง ๆ ต่อคุณเศรษฐาในประเด็นนี้
เหตุผลที่ผมมักหยิบพวก VDO ในรายการสัมภาษณ์มาศึกษาภาษากายก็เพราะว่าคำถามสไตล์แทงใจดำ หรือ ขยี้จุดอ่อนเหล่านี้จะก่อให้เกิดสภาวะที่เครียดแก่ผู้ที่จะตอบ และผู้ตอบมักจะแสดงภาษากายออกมาได้หลากหลายรูปแบบตามแต่ว่าอารมณ์ที่ปรากฎขึ้นมานั้นเป็นไปอย่างไร และ VDO นี้ก็มีจุดที่น่าเอามาเรียนรู้เช่นกัน
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
ผมจะหยิบแค่บางช่วงบางตอนที่น่าสนใจเพื่อการเรียนรู้ใน VDO ขึ้นมา โดยในบทนี้จะพูดถึงการกุมมือในลักษณะการประสานนิ้วเข้าด้วยกัน และสีหน้าของการเน้นย้ำคำพูด
ขออธิบายภาษากาย การกุมมือแบบประสานนิ้ว ก่อนนะครับ
การกุมมือแบบประสานนิ้ว
เป็นท่าทางที่เราคุ้นเคยและเรามักไม่สนใจเพราะไม่ทราบความหมายในทางภาษากาย
ทั้งนี้ในภาษากาย การวางมือในลักษณะนี้มีความหมายได้หลายอย่าง อาทิ
- เป็นการผ่อนความความเครียดและความกดดันในทางจิตใจ (psychological relieve)
- การใช้ความคิด เช่น เวลาคิดแบบวิเคราะห์ กำลังประมวลความคิด หรือจินตนาการ
- เป็นการป้องกันตัวในทางจิตใจ (Psychological defensiveness) เพราะเกิดความรู้สึกกลัว หรือ ไม่ปลอดภัย
- เป็นมือประกอบแสดงการควบคุม (Control) หรือแสดงความจริงจังในสิ่งที่พูด
จะเห็นได้ว่าการกุมมือในลักษณะประสานนิ้ว (finger interlocking) มีความหมายที่ค่อนข้างกว้าง จึงเป็นภาษากายที่ไม่สามารถวิเคราะห์ได้โดยลำพัง และจำเป็นจะต้องอาศัยบริบทแวดล้อม และภาษากายอื่น ๆ มาวิเคราะห์ร่วมด้วยเสมอ
ในนาทีที่ 11:10 เป็นช่วงที่คุณเคนถามในประเด็นว่า “เงื่อนไขในการจับมือของพรรคเพื่อไทย คืออะไร ?”
ในจังหวะนี้การประสานนิ้วและมือจะนิ่งและมั่นคงในช่วงแรกที่พูดถึง “พี่น้องประชาชน” แต่เริ่มมีการขยับคล้ายการนวดนิ้ว ตอนที่พูดว่า “เราไม่เอารัฐประหาร เราไม่เอาเผด็จการ ….” จะสังเกตได้ว่ามีการผ่อนความความเครียดและความกดดันในทางจิตใจในลักษณะการนวดนิ้ว (Self-soothing / Pacifying)
ด้วยภาษากายนี้ทำให้ถัดมาพูดว่า “ผมไม่เอาหลังประชารัฐ และพรรครวมไทยสร้างชาติ” ดูมีน้ำหนักน้อยลง
ส่วนในนาทีที่ 45:01 คุณเศรษฐาตอบว่า “เห็นใจ” คนที่เป็นคุณตาที่อยากกลับมาอยู่กับครอบครัวแบบพร้อมหน้า จะพบการกุมมือแบบประสานนิ้วเหมือนกับนาที 11:10
ในส่วนนี้น่าวิเคราะห์ว่าทำไมจึงมีภาษากายนี้ปรากฎออกมา ?
อาจเป็นไปได้ว่าเป็นการป้องกันตัวในทางจิตใจ (Blocking) เพราะเจ้าตัวอาจจะรู้สึกไม่ปลอดภัยกับประโยคที่ได้พูดออกไป คือไม่มั่นใจว่าคนอื่นจะมองตัวเองยังไงกับการที่เจ้าตัวพูดว่า “เข้าใจและเห็นใจคุณทักษิณ”
เพราะในบรรยากาศของการเมือง เราล้วนทราบกันดีว่าประชาชนคนไทยทั้งประเทศมีมุมมองต่อคุณทักษิณแตกต่างกัน บางชอบและรัก บางคนเกลียด บางคนเฉยๆ และหลายคนก็ไม่ได้มองว่าจะต้อง “เห็นใจ” คุณทักษิณอะไรมากมาย
เพราะคุณทักษิณเป็นบุคคลที่มีความมั่งคั่งติดอันดับโลก เป็นเศรษฐีที่มีชีวิตที่สุขสบาย และแม้เขาจะไม่มีโอกาสใช้ชีวิตในเมืองไทยหลังถูกรัฐประหารอยู่หลายปี แต่เทียบกับคนหลายล้านในประเทศไทย ณ เวลานี้ที่ใช้ชีวิตอย่างทุกข์ยาก หลายคนก็ไม่ได้รู้สึกว่าต้องรู้สึกสงสารอะไรขนาดนั้น
บางทีคุณเศรษฐาก็อาจจะคิดอะไรบางอย่างแต่ไม่สามารถพูดตรงๆ ซึ่งเข้าใจได้ เพราะก็อาศัยแบรนด์พรรคเพื่อไทยเพื่อมาทำงานด้านการเมือง
ต่อเนื่องไปถึงช่วงที่คุณเศรษฐาบอกว่าการกลับบ้านของคุณทักษิณจะต้องเป็นไปตามกฎหมาย (นาที 45:32) พบสีหน้าของการเน้นย้ำ (Facial expression of emphasizing) มีการยกคิ้วขึ้นทั้งสองข้างร่วมกับพบรอยย่นบนหน้าผากชัดจากกล้ามเนื้อ Fontalis muscle เปลือกตาเปิดกว้างชิดขอบด้านบนของม่านตา เป็นสีหน้าที่จะพบได้เวลาต้องการพูดย้ำ หรือแสดงความชัดเจนในสิ่งที่พูด เมื่อร่วมกับการพยักหน้าตอนพูดคำว่า “ต้องเป็นไปตามขั้นตอนทางกฎหมาย” จังหวะนี้จึงนับว่าสอดคล้องทั้งภาษาพูดและภาษากาย ทำให้สิ่งที่คุณเศรษฐาพูดในจังหวะนี้จึงมีความน่าเชื่อถือสูง
ถัดมา นาที 46:02 เมื่อพูดการพูดคุยกับคุณทักษิณว่ามีข้อตกลงใด ๆ ไหม คุณเศรษฐาตอบว่า “ไม่มีข้อตกลงนี้เลย” จะพบ สีหน้าของการเน้นย้ำ (Facial expression of emphasizing)
สรุป
แม้คุณเศรษฐา ทวีสิน จะอยู่ในพรรคเพื่อไทยซึ่งเป็นพรรคที่คุณทักษิณมีอิทธิพล แต่คุณเศรษฐาก็ดูมีความเป็นตัวของตัวเองและชัดเจนว่าไม่ได้มาอยู่ในบทบาทลูกน้องที่มารับคำสั่งของคุณทักษิณ ชินวัตร
แต่สมาชิกท่านอื่นๆในพรรคจะเห็นด้วยไหม ? นั่นย่อมเป็นอีกประเด็น
ภาษากายเป็นศาสตร์ที่มีความละเอียดและอาศัยการตีความจากแหล่งของข้อมูลที่หลากหลาย การฝึกฝนและเฝ้าสังเกตอย่างต่อเนื่องจะเพิ่มพูนทักษะให้อ่านและวิเคราะห์ภาษากายได้แม่นยำยิ่งขึ้น
ขอให้สนุกกับการเรียนรู้ครับ
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
