จากการที่ผมศึกษาและเรียนรู้ภาษากายของบุคคลสาธารณะหลายท่าน คุณประยุทธ์ จันทร์โอชา จะมีความน่าสนใจเพราะเมื่อท่านไปทำงานต่างประเทศจะมีภาษากายที่แตกต่างจากเวลาอยู่ในประเทศไทยค่อนข้างมาก
เมื่อคุณประยุทธ์ไปเมืองนอก มักจะมีกิริยาที่สุภาพ เรียบร้อย ดูอ่อนน้อม ซึ่งตรงกันข้ามกับเมื่ออยู่ในประเทศไทย ที่มักจะมีความขึงขัง มั่นใจ ตรงไปตรงมาทั้งกิริยาและวาจา รวมถึงการใช้อารมณ์ในแบบที่ผู้นำระดับประเทศมักไม่แสดงออกมา
VDO ของ Channel ไทยคู่ฟ้า ทำเนียบรัฐบาล ชุดนี้เป็นเหตุการณ์ที่คุณประยุทธ์พบหารือกับคุณเทรีซา เมย์ นายกรัฐมนตรีสหราชอาณาจักร และมีภาษากายที่น่าเอามาเรียนรู้กันพอสมควร (ไม่ว่าท่านจะชอบ ไม่ชอบ หรือ เฉย ๆ กับผู้นำท่านนี้)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
นาที 0:52 คุณประยุทธ์ใช้นิ้วมือข้างซ้ายกรีดขอบสูท
ในภาษากายนั้นการใช้มือเพื่อสัมผัสหรือจับชุดแต่งกายโดยไม่สัมพันธ์กับบริบทหรือความจำเป็น จะสะท้อนได้ถึงอาการประหม่า หรือ ตื่นเต้น ในทางภาษากายมีคำเรียกเฉพาะ เช่น Adaptor หรือ Pacifying behavior
ทั้งนี้จำเป็นจะต้องแยกให้ออกกับการใช้มือเพื่อจัดชุดแต่งกายตามปกติธรรมดาเพื่อความเรียบร้อยและสุภาพ ทำให้ภาษากายในจังหวะนี้อาจจะไม่ได้สำคัญมากนัก (Low Significant)
ถัดมา นาที 0:56 คุณประยุทธ์นำมือทั้งสองข้างวางบนตักและถูขึ้นลงบนต้นขาช่วงบน 1 รอบ
ตรงนี้มีสิ่งที่น่าวิเคราะห์สองอย่าง
- เจ้าตัวอาจรู้สึกตื่นเต้นและประหม่ามากจนมีเหงื่อออกตามฝ่ามือ (Primary hyperhidrosis) และใช้(ฉวย)โอกาสในจังหวะที่กำลังจะนั่งลงนั้นเช็ดฝ่ามือกับต้นขา
- อีกประเด็นคืออาจเป็น Pacifying behaivor เป็นลักษณะหนึ่งของการที่ร่างกายพยายามควบคุมและลดความตื่นเต้น ผมเรียกว่าเป็นพฤติกรรมการปลอบปะโลมทางจิตวิทยาเพื่อให้เรารู้สึกปลอดภัย
หลังจากลูบขาเพื่อคลายความตื่นเต้น คุณประยุทธ์ก็หันซ้ายทันทีทันควันทั้งลำตัวและขาไปทางคุณเทรีซาจนก้นยกสูงจากเก้าอี้
การเคลื่อนไหวแบบฉับพลันที่ดูแข็งทื่อ ประดักประเดิดไม่เป็นธรรมชาตินี้เป็นลักษณะที่เรียกว่าวันทู แอ็คชั่น คืออยู่ในสภาวะที่ตื่นเต้นและต้องกำกับตัวเองให้ทำตามบทเป็นการพยายามผันแปรสภาวะ Beta มาสู่ Alpha คุณอุ๊งอิ๊ง ลูกสาวของอดีตนายกทักษิณ ชินวัตร ก็มีตัวอย่างภาษากาย วันทู แอ็คชั่นในบทความนี้
จากภาษากายข้างต้นเมื่อวิเคราะห์รวมกันเราจึงเห็นได้ว่าคุณประยุทธ์มีอาการประหม่า และตื่นเต้นที่ชัดเจน
ถัดมาจะเป็นการเริ่มต้นการพูดคุยอย่างเป็นทางการต่อหน้าสื่อ โดยเราจะพบคุณประยุทธ์นั่งในท่า Servitor posture แปลเป็นไทย คือท่านั่งของผู้ติดตาม หรือคนรับใช้ ซึ่งเป็น Beta posture โดยสังเกตจากการนั่งรวบขา เข่าเกือบชิด ท่อนขาด้านล่างวางมาทางด้านหลัง และรวบมือไว้บนตัก / หัวเข่า
แม้จะเป็นท่าที่ดูสุภาพ นอบน้อม แต่ไม่เหมาะอย่างยิ่งสำหรับตำแหน่งผู้นำประเทศและเป็นผู้ชายที่หารือกับผู้นำประเทศซึ่งมีระดับเดียวกัน เพราะจะทำให้ดูอ่อนด้อย อ่อนแอ และขาดความสง่าราศี
ถัดมาจะเป็นช่วงที่คุณประยุทธ์นั่งฟัง
เรามักพบคุณประยุทธ์ยิ้มเสมอเวลาต้องเผชิญหน้ากับฝรั่ง หรือกับคนต่างชาติที่พูดภาษาไทยไม่ได้ และคุณประยุทธ์จะยิ้มควบคู่กับการยักคิ้ว หรือ ใช้มือสื่อสารดังในภาพที่ยกนิ้วโป้งขึ้นมาเป็นมือสัญลักษณ์
เราทุกคนล้วนทราบดีกว่าคุณประยุทธ์มีความสามารถในการสื่อสารภาษาอังกฤษเทียบเท่ากับค่าเฉลี่ยคนไทยส่วนใหญ่ คือ ค่อนข้างอ่อน พูดไม่เก่ง และไม่ได้อยู่ในระดับที่จะสามารถใช้สื่อสารพูดคุยอย่างคล่องแคล่ว (Fluent) โดยเฉพาะถ้าในบริบทของการสนทนาที่เป็นทางการ (Oficially) ทุกเวทีในต่างประเทศเราจึงเห็นคุณประยุทธ์พูดด้วยภาษาไทยทั้งสิ้น
โดยทั่วไปในสถานการณ์ของคนที่ไม่เก่งภาษาต้องเผชิญเหตุการณ์เช่นคุณประยุทธ์ใน VDO นี้ ก็จะพบภาษากายในลักษณะที่คล้ายคลึงกัน เช่น
- การยิ้มเพื่อรับมือกับสถานการณ์เพื่อประคองให้เวลาผ่านพ้นไป และล้วนเป็นรอยยิ้มชนิด insincere smile เป็นแนวการยิ้มเพื่อกลบเกลื่อน หรือ เฉไฉ (irrelevance)
- ระยะเวลาการสบตาต่ออีกฝ่ายน้อยกว่าปกติ (Diminished eye contact) ทำให้ดูเหมือนการหลบตา หรือ ไม่มองคู่สนทนา ดังในวีดิโอจะพบคุณประยุทธ์มองไปที่อื่นเสียมากกว่าที่จะมองคู่สนทนา
- การใช้มือเพื่อช่วยสื่อสารแทนการพูดโดยไม่สอดคล้องกับบริบท เพราะตนเองไม่สามารถสื่อสารด้วยภาษาเดียวกับอีกฝ่ายที่ดูแล้วประดักประเดิกรวมถึงการพยายามยักคิ้วเพื่อแสดงออกถึงการมีส่วนร่วมกับผู้พูด
สรุป
ในอดีตประเทศไทยเรามีนายกรัฐมนตรีหลายท่าน และบางท่านก็ไม่เก่งภาษาอังกฤษไม่ว่าจะเป็นคุณชวน หลีกภัย หรือคุณ บรรหาร ศิลปะอาชา ซึ่งจะทำให้ภาพลักษณ์ของผู้นำแต่ละท่านมีความแตกต่างกันโดยเฉพาะเมื่อเทียบกับท่านที่ใช้ภาษาอังกฤษได้ดี เช่น คุณอภิสิทธิ์ ทักษิณ หรือ ยิ่งลักษณ์ และถ้าเราสังเกตผ่านภาษากาย ก็จะเห็นรายละเอียดที่ลึกลงกว่าการมองในมุมทั่วไป ดังเช่นในเคสคุณประยุทธ์ครั้งนี้
ขอให้สนุกกับการเรียนรู้
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฏในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
